Pankreas bezi mide arkasında yer alır. Sindirim enzimleri ve bazı hormonların üretiminden sorumludur. Sık görülen form “akut pankreatit” olup tedavisi için hastanede yatış gereklidir. Akut pankreatit ataklarının tekrarlamaları sonucunda “kronik pankreatit” denilen klnik durum oluşur ve ne yazık ki pankreata kalıcı hasar söz konusudur.
Akut Pankreatit
Pankreas enzimlerinde aktivasyona bağlı olarak, pankreasın kendini sindirmesi ile oluşan ani başlayan karın ağrısı ile karakterize bir hastalıktır. Birçok sebebe bağlı olarak ortaya çıkabilen akut pankreatitin en sık nedenleri safra taşı hastalığı ve alkol tüketimidir (Tablo 1). Pankreas bezi konum olarak midenin arkasında bulunur. Bu nedenle ağrısı genellikle mide ağrısı ile karıştırılabilir. Karın orta hatta göbek seviyesinin daha üzerinde hissedilen ağrı bazen de çepeçevre kuşak şeklinde de olabilmektedir. Derin planda sınırları tam tarif edilemeyen, sırta yansıyabilen bir ağrı oluşur. Ağrı genellikle süreklidir ve yemek yeme ile artış olabilir.
Tablo 1 Akut pankreatitin nedenleri
- Safra taşları
- Alkol tüketimi
- Kan trigliserit yüksekliği
- Pankreas tümörleri
- Oto immün nedenler
- Herediter / genetik nedenler
- Travma
- Bazı infeksiyonlar ve ilaçlar
- İdiyopatik (nedeni bilinmeyen)
- Anatomik sorunlar
- ERCP işlemine bağlı pankreatit
Akut Pankreatitte Tedavi
Akut pankreatit tanısı konulduğunda hasta hastaneye yatırılır ve ilaç tedavisi başlanır. Hastalığın ağırlığına göre bir hafta ile birkaç ay hastanede yatmak gerekebilir. Genellikle bir hafta içinde iyileşme ortaya çıkar. Nadir olarak pankreasta nekrozun olduğu durumlarda yatış süresi uzayabilir. Pankreas bezinde infeksiyon ve abse gelişimi antibiyotik ve drenaj işlemi gerektirir. Drenaj işlemi radyolojik olarak kateter yerleştirilmesi ile yapılabildiği gibi cerrahi olarak temizlik yapmak gerekebilir. Safra taşına bağlı ortaya çıkan akut pankreatitlerde safra yolunun taştan temizlenmesi tedavinin temelini oluşturur. Safra yolu taşının kaynağı çoğunlukla safra kesesidir. Hastalığın tekrarlamaması için akut pankreatit hastası taburcu edilmeden önce safra kesesi ameliyatı yapılmalıdır. Hastanede yatış süresince hasta böbrek fonksiyonları, karaciğer fonksiyonları, ağrı ve infeksiyon riski açısından takip edilir.
Kronik Pankreatit
Akut pankreatit ataklarının çok kez tekrarlaması zaman içinde pankreas bezinde hem hormonal hem de sindirim enzimlerinde kalıcı yetersizlik oluşturur. En sık neden kronik alkol kullanımıdır. Hormonal yetersizlik diyabet hastalığına, sindirim enzimlerinde azalma ise yağlı ishallere neden olur. Karın ağrısı hayat konforunu ciddi ölçüde bozar. Pankreas kanalında ortaya çıkan düzensizlikler, pankreas kanalında ve safra yolunda tıkanıklıklar, sindirim sistemi kanamaları ve tıkanıklıkları ileri dönemde cerrahi müdahaleyi zorunlu hale getirebilir. Kronik pankreatit hastalarında pankreasta habis hastalık çıkma riski mevcuttur ve yakından takip edilmelidir. Kronik pankraeatit ve pankreas kanserini ayırt etmek çok zor olabilir. Görüntüleme yöntemleri ve biyopsi habis hastalık tanısını koyamayabilir. Bu nedenle kronik pankreatit hastalarının takip ve tedavisi bu konuda tecrübe sahibi klinikler tarafından yapılmalıdır.
Kronik Pankreatitin Tedavisi
Ağrının azaltılması, sindirim ve emilim fonksiyonlarının düzeltilmesi, diyabet hastalığının kontrolü ve ortaya çıkabilecek komplikasyonların önlenmesi hastalığın temel tedavisini oluşturur. Hastaların pankreas kanseri gelişim riski açısından sıkı takibi önem taşır. Alevlenme dönemlerinde hastanede yatarak tedavi yapılır. Kronik pankreatit hastası pankreastaki yetersizlik tablosunda ilerlemeye yol açan alkol ve sigaradan mutlak uzak durmalıdır. Pankreas kanalı, safra kanalı ya da sindirim sisteminde tıkanıklık gelişti ise cerrahi yöntemle tıkanıklığın giderilmesi gerekir. Bu hastalarda uygulanacak cerrahi müdahalelerin riski yüksektir. Zorunlu olmadıkça cerrahi müdahaleden uzak durulmalıdır.