Endoskopi
Bükülebilir fiberoptik kamera sistemi ile yemek borusu, mide ve bağırsak sisteminin incelenmesi endoskopi olarak bilinir. Yutak, yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının incelendiği endoskopi türüne «gastroskopi», anal kanal, rektum, kalın bağırsak ve ince bağırsağın son bölümünün incelendiği endoskopi türüne ise «kolonoskopi» ismi verilmektedir. Safra yollarının incelendiği endoskopi türü ise «ERCP» olarak bilinir. Endoskopik incelemeler tanısal ve tedavisel amaçlarla uygulanabilir. Endoskopik işlemlerin konfor içinde, ağrısız ve sorunsuz olması için tüm tedbirler alınır. Hastaya sedasyon uygulanması günümüzde endoskopik girişimlerin hasta ve hekim için rahat ve kolay olarak yapılmasına imkan verir. Sindirim sistemi hastalıklarının tanısını koymada altın standart yöntem olan endoskopik incelemeler, teknolojik gelişmeler sayesinde tedavi girişimlerinin yapılmasına imkan vermiştir. Girişimsel endoskopik yöntemler tanısal endoskopik yöntemler dışında ileri endoskopi deneyimi gerektirmektedir. Yüksek çözünürlüklü kamera sistemi olmadan, sedasyon desteği verilmeden yapılan endoskopik incelemelerde tanı değeri düşmekte, ağrı nedeni ile hasta konforu azalmakta ve farklı merkezde endoskopinin tekrarı gerekmektedir. Bu nedenle endoskopi yapılacağı zaman endoskopistin deneyimi, endoskopi sistemi teknolojisi ve sedasyon yapılıp yapılmadığı konusunda bilgi alınız. Gastroskopi ve kolonoskopi sindirim sistemi kanserlerinin erken dönemde saptanmasında yegane yöntemdir. Kan tetkiklerinde ve görüntüleme yöntemlerinde saptanamayan erken evre tümörler, endoskopik incelemelerle erken dönemde saptanabilir. Aile riski olmayan bireylerde 50 yaş itibari ile 10 yıllık aralarla sindirim sistemi endoskopisi yapılması ulusal ve uluslararası kılavuzlarda önerilmektedir.
Gastroskopi (Üst Gastrointestinal Sistem Endoskopisi)
Yutak, yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağının endoskopik incelemesi gastroskopi olarak isimlendirilir. Sedasyon altında 10-15 dk süren kolay tolere edilen bir inceleme yöntemidir. Üst sindirim sistemi kanamaları, tümörleri, peptik ülser, gastrit, reflü ve özofajit gibi hastalıkların tanı ve tedavisinde altın standart yöntemdir. Siyah dışkılama, yutma güçlüğü, kanlı kusma, anemi araştırmasında ilk araştıma yöntemidir. İşlem sırasında mukozal alanlardan ağrısız olarak çok sayıda biyopsi örneği alınabilir ve bu sayede tanının kesinleştirilmesine imkan sağlanır.
Kolonoskopi (Alt Gastrosintestinal Sistem Endoskopisi)
Anal kanal, rektum, kalın bağırsak ve ince bağırsak son bölümünün endoskopik incelenmesi kolonoskopi olarak adlandırılır. Kolorektal kanser taramasında altın standart tarama yöntemi kolonoskopidir. Makattan kanama, kalın bağırsak tümörleri, divertiküler hastalık, iltihabi bağırsak hastalıkları tanısında altın standart yöntemdir. Makattan kanama, kısa zamanda hızlı kilo kaybı, anemi araştırmasında tercih edilen ilk tetkiklerdendir. Kolonoskopi işleminden bir gün önce bağırsak temizliği yapılır. Genç ve orta yaşlı hastalarda bağırsak temizliği ev ortamında rahatlıkla tolere edilirken, ileri yaşta ve eşlik eden hastalıkların varlığında yakın takip ile hastane ortamında yapılması daha iyi bir tercihdir. Sedasyon altında uyutularak yapılan kolonoskopi ortalama 25-35 dakika süren bir işlemdir. Bu işlem sırasında incelenen bölümlerde saptanan anormal lezyonlardan çok sayıda biyopsi örneği alınabilir. Tıkayıcı lezyonlarda tıkanıklığı aşmak için stent tatbikleri ya da kanamalı lezyonlarda kanamayı durdurucu müdahaleler rahat bir şekilde ağrısız olarak uygulanır. Cerrahi olarak çıkarılması planlanmış erken evre tümörlerde ameliyat sırasında lokalizasyon tayini için boyar madde ile işaretlemeler kolonoskopi ile yapılır.
Endoskopik işaretleme nedir?
Erken evre kolon tümörlerinde laparoskopik cerrahi daha çok uygulanır hale gelmiştir. Erken evre tümörlerin bağırsağın dışından tespit edilmesi mümkün olmadığından endoskopi sırasında tümörün olduğu alana boyar madde verilerek tümörün bulunduğu alanın laparoskopi sırasında görünür hale getirilmesine endoskopik işaretleme denir. Özetle erken evre lezyonların yerinin belirlenmesini sağlayan bir yöntemdir.
ERCP (Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi)
Safra yolu karaciğerde üretilen safranın bağırsağa geçişini sağlayan yapıdır. Safra yolunda akımını bozan tıkayıcı durumlar bulaşıcı olmayan bir sarılık kliniği ortaya çıkarır. ERCP işlemi safra yolunu tıkayan sorunu tespit eder ve eş zamanlı olarak tedavi olanağı sunar. Yandan görüşlü endoskop ile ağız yolu ile ince bağırsağa ulaşılır ve safra yolu çıkışı ortaya konulur. Kılavuz tel üzerinden safra yolu kanüle edilir ve boyar madde ile safra yolu görünür hale getirilir. Bu sayede alınan görüntüler tıkayıcı durumun neye bağlı olduğunu ortaya koyar. İyi huylu tıkanıklıkların en sık nedeni safra yolu taşlarıdır. Basket kateter ya da balon kateter ile taş safra yolundan çıkarılabilir. İyi huylu tıkanıklıkların diğer bir nedeni darlıklardır. Stent uygulaması ya da genişletici kateterler ile tıkanıklık giderilebilir. Tümöral hastalıklara bağlı tıkanıklıklarda cerrahi işlem öncesi stentleme ile tıkanıklık giderilir ve safra yolu basıncı düşürülür. Safra yolu tıkanıklığının giderilmediği durumlarda sarlıkta artış ve kısa süre içerisinde karaciğer yetersizliği gelişecektir. ERCP safra yollarının değerlendirilmesi ve tedavisel işlemlerin yapılması açısından altın standart yöntemdir. Sedasyon veya genell anestezi altında uygulanan ERCP işlemi, safra yolu taşı ya da diğer nedenlere bağlı safra yolu tıkanıklıklarının giderilmesinde ameliyatsız bir çözüm olanağı sağlar.
PEG (Perkütan Endoskopik Gastrostomi)
Beslenme normalde ağız yolu ile sindirim sistemi üzerinden gerçekleştirilir. Bazı hastalıklar ağızdan beslenmeye engel durum oluşturabilir. Bu durumlarda geçici olarak damardan beslenme yapılsa da bu durum yan etkileri ve zararları nedeni ile 2-3 haftadan daha uzun devam edemez. 2 haftayı aşan sindirim kanalı yolu ile beslenemeyen hastada ciddi beslenme yetersizliği ve bağırsak florasının kana karışması ile ölümcül infeksiyonlar ortaya çıkmaktadır. Uzun yıllar önce açık ameliyat yöntemi ile uygulanan mideye beslenme tüpü yerleştirilmesi, günümüzde girişimsel endoskopik yaklaşımla ameliyatsız ve ağrısız uygulanmaktadır. 15-20 dk süren ve ağrısız olan bu işlem anestezi olmaksızın sedasyon altında uyutularak yapılmaktadır.
Poliüretan ya da silikon yapısında üretilen PEG setleri organ ve dokulara zarar vermez, sindirim sistemi işlevine olumsuz etkisi olmaz. Ağızdan tekrar beslenmeye başlayan hastada kolayca çekilip çıkarılabilir.
PEG hangi durumlarda uygulanır?
- Baş ve boyun tümörlerine bağlı tıkanıklık
- Parkinson, Alzheimer, serebral palsi gibi nörolojik hastalarda yutma refleksinin kaybı
- Kısa bağırsak sendromu
- Uzun süreli blinç kaybı
- Yoğun bakımda solunum cihazına bağlı hastalar
- Travmaya bağlı ağız, yutak ye da yemek borusu yaralanmalarında iyileşme döneminde
- İlerleyici kas hastalıklarında yutma kaslarında zaafiyet
Girişimsel Endoskopi
Uzun yıllar önce sadece tanısal amaçla kullanılan endoskopik incelemeler günümüzde teknolojinin gelişmesi ile tedavisel amaçlarla uygulanabilir olmuştur. Girişimsel endoskopi uygulamaları pek çok girişimin ameliyatsız olarak yapılmasına imkan vermiştir.
Girişimsel Endoskopi Uygulamaları
- Sindirim sistemi kanamalarında kanama durdurucu işlemler (skleroterapi, argon vb.)
- Tümöral oluşumlara bağlı sindirim sistemi tıkanıklıklarında tıkanıklığı giderici stent tatbiki
- Polipoid lezyonların çıkarılması
- Erken evre rektum tümörlerinde transanal endoskopik mikrocerrahi
- Volvulusa bağlı bağırsak düğümlenmesinde
- Yemek borusu varislerinde band ligasyonu
- Erken evre iç hemoroidlerde band ligasyonu
- Nazobiliyer drenaj kateteri yerleştirilmesi
- Perkütan Endoskopik Gastrostomi açılması
- Perkütan Endoskopik Jejunostomi açılması
- ERCP
- Akalazyada balon dilatasyonu
- Radyoterapiye bağlı bağırsak darlıklarında balon dilatasyonu
- Obezite cerrahisi ya da mide cerrahisi sonrası kaçak komplikasyonlarında stent tabiki
- Erken evre tümöral lezyonların laparoskopik olarak çıkarılmadan önce işaretlenmesi
- Tıkayıcı rektum tümörlerinde ameliyat öncesi tıkanıklığı düzeltici stent tatbiki
- Obezite cerrahisi hazırlığında ya da düşük indeksli hastalarda gastrik balon uygulamaları